Loạt bài viết này được dịch từ báo cáo phân tích được phát triển bởi Fengchun Miao từ Bộ phận Công nghệ và Giáo dục của UNESCO thuộc Nhóm Tương lai của Học tập và Đổi mới dựa trên Diễn đàn Quốc tế về AI và Giáo dục, ‘Điều hướng AI để trao quyền cho giáo viên và chuyển đổi giảng dạy’ được tổ chức tại Bắc Kinh và trực tuyến đồng thời từ ngày 5 đến ngày 6 tháng 12 năm 2022.

Link bài báo cáo gốc có thể tìm thấy tại: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000386162?posInSet=7&queryId=27030116-4ff6-40f9-80fc-4abb9e839bab

PHẦN 2. Chiến lược quốc gia về AI và giáo dục

Diễn đàn đã nỗ lực tập hợp nhiều kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm trên toàn cầu và, phù hợp với các ưu tiên của UNESCO, trọng tâm đặc biệt đã được đặt vào châu Phi. Tổng cộng 16 chiến lược quốc gia đã được trình bày tại Diễn đàn bởi các bộ trưởng và đại diện quốc gia khác nhau được mời tham dự. Trong số các quốc gia thành viên này:

Năm quốc gia châu Phi – Ethiopia, Namibia, Nigeria, Senegal và Nam Phi
Ba quốc gia Ả Rập – Morocco, Oman và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất
Bốn quốc gia ở châu Á và Thái Bình Dương – Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc và Sri Lanka
Hai quốc gia ở Đông Âu – Serbia và Slovenia
Một quốc gia từ Tây Âu – Tây Ban Nha

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả các chiến lược này đều liên quan trực tiếp đến AI hoặc chứa các nội dung về AI. Ở châu Phi, tất cả trừ một trong những quốc gia được đại diện đều chưa có chiến lược AI cụ thể hoặc các yếu tố chiến lược AI, trong khi ở châu Á, hai trong số bốn quốc gia được đại diện không có chiến lược AI cụ thể. Trong số những quốc gia được đại diện, một quốc gia ở các nước Arab và một quốc gia ở các nước Đông Âu hiện chưa có chiến lược cụ thể về AI. Nói tóm lại, một số khu vực được đại diện tốt tại hội nghị, đặc biệt là châu Phi và châu Á – Thái Bình Dương, vẫn đang trong giai đoạn phát triển Chiến lược AI.

Nhìn chung, các bài thuyết trình về các sáng kiến và chiến lược quốc gia liên quan đến AI từ các quốc gia này đã làm sáng tỏ nhận thức chung của các nhà hoạch định chính sách về tác động của AI trong giáo dục và cam kết của chính phủ quốc gia trong việc thúc đẩy năng lực AI cho học sinh và giáo viên. Cam kết này được thể hiện rõ ràng thông qua các biện pháp khác nhau đã được thực hiện, chẳng hạn như việc sửa đổi và cập nhật chương trình giảng quốc gia được ghi nhận ở Hàn Quốc, Slovenia, Tây Ban Nha và Sri Lanka; nỗ lực vun đắp một hệ sinh thái AI thông qua các hoạt động hợp tác nghiên cứu và quan hệ đối tác cũng như cung cấp các chương trình đào tạo và ươm mầm cho nhân tài AI như đã thấy ở Morocco; sự tham gia của các ngành công nghệ trong việc đảm bảo an toàn AI ở Singapore, v.v. Các chiến lược quốc gia được chia sẻ tại Diễn đàn cũng cho thấy mức độ sẵn sàng và phản ứng chính sách đối với AI khác nhau trên các khu vực khác nhau, một lời nhắc nhở rằng sự phân chia kỹ thuật số hiện có vẫn là cơ sở cho việc tiếp nhận và tích hợp AI trên toàn hệ thống trong giáo dục.

Các quốc gia châu Phi

Để phù hợp với ưu tiên toàn cầu của UNESCO về châu Phi, Diễn đàn đã dành một phiên đặc biệt với chủ đề ‘Quan hệ đối tác toàn cầu để tập trung vào những người bị thiệt thòi nhất với các ưu tiên cho châu Phi’. Kết quả là, Diễn đàn đã đưa ra nhiều quan điểm có giá trị liên quan đến châu Phi, như được minh họa bởi phần này.

Tuyên bố Windhoek về Trí tuệ nhân tạo ở Nam Phi (UNESCO, 2022b) gần đây đã được thông qua tại Diễn đàn tiểu khu vực của UNESCO về Trí tuệ nhân tạo ở Nam Phi, diễn ra vào tháng 9 năm 2022. Tuyên bố bắt đầu với một nhận thức:

“… Trí tuệ nhân tạo (AI) đang nhanh chóng biến đổi thế giới và tương lai của nhân loại, đặt ra những câu hỏi phức tạp và xóa nhòa ranh giới truyền thống của thế giới vật lý, kỹ thuật số và sinh học, tác động đến suy nghĩ, tương tác và ra quyết định của con người, đồng thời gây ra những rủi ro kinh tế xã hội, đạo đức và chính trị do việc sử dụng các hệ thống AI chủ yếu được sản xuất bên ngoài khu vực của chúng tôi, thường dựa vào dữ liệu chất lượng thấp và không đại diện, với kiến thức hạn chế về ngôn ngữ địa phương và tri thức bản địa (trang 1).

Tuyên bố đơn lẻ này đã nêu bật nhiều thách thức hiện tại của các quốc gia châu Phi đối với Trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là thực tế là AI phần lớn được phát triển bên ngoài lục địa, dẫn đến việc AI không đại diện cho người châu Phi và không tận dụng hoặc thậm chí kết hợp các hệ thống kiến thức và ngôn ngữ đa dạng của lục địa, bao gồm kiến thức và ngôn ngữ bản địa. Tuy nhiên, ở châu Phi cũng như ở phần còn lại của thế giới, AI đã trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày đối với nhiều công dân, và dự đoán là ảnh hưởng này sẽ tiếp tục tăng trưởng.

Mặc dù năm quốc gia thành viên từ châu Phi đã trình bày các sáng kiến tại Diễn đàn, nhưng chỉ có Nigeria đề cập cụ thể đến các chiến lược trí tuệ nhân tạo, với hầu hết tập trung vào các sáng kiến chuyển đổi số cơ bản và/hoặc quản trị số. Dựa trên các thủ tục của Diễn đàn, dường như có nhu cầu phát triển các chính sách tiên tiến và cụ thể hơn giải quyết vấn đề hội nhập nhân văn thực sự của AI vào các trường học và xã hội trên lục địa, nếu hội nhập AI được coi là mong muốn của các nhà hoạch định chính sách trong các bối cảnh này.

Ethiopia

Mặc dù Ethiopia không có chiến lược AI quốc gia, nhưng các trường đại học Ethiopia cung cấp các chương trình đào tạo sau đại học về trí tuệ nhân tạo và Viện AI Ethiopia được thành lập để thực hiện nghiên cứu liên quan đến AI. Viện AI hoạt động chặt chẽ với cộng đồng học thuật và các viện nghiên cứu và trung tâm khác ở Ethiopia.

Namibia

Mặc dù Namibia không có chiến lược AI, nhưng Namibia đang tìm cách ‘tối đa hóa việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào giáo dục’ thông qua việc sửa đổi chương trình giáo dục cơ bản để kết hợp các môn học ICT (công nghệ thông tin và truyền thông) và tối đa hóa việc tiếp xúc của người học với các kỹ năng kỹ thuật số và khả năng đọc viết ICT. Bộ đã mua một hệ thống quản lý School Link, các nền tảng và ứng dụng hỗ trợ như Moodle và Microsoft 365, được trình bày như cơ sở để cuối cùng nâng cao việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào hệ thống giáo dục.

Nigeria

Nigeria hiện đang thực hiện Chính sách và Chiến lược Kinh tế Kỹ thuật số Quốc gia (2020-2030) (Bộ Truyền thông và Kinh tế Kỹ thuật số Liên bang, 2019) dựa trên tám trụ cột chính để thúc đẩy Cuộc hành trình chuyển đổi kỹ thuật số ở nước này. Các trụ cột của Chính sách và Chiến lược Kinh tế Kỹ thuật số Quốc gia (NDEPS) đã được lựa chọn cẩn thận để bao gồm tất cả các khía cạnh chính mà Nigeria cần tập trung vào để tham gia tích cực vào nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu.

Trung tâm Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo và Robot (NCAIR) được thành lập để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới nổi và ứng dụng thực tế của chúng trong các lĩnh vực vì lợi ích quốc gia của Nigeria. NCAIR tập trung vào AI, với mục tiêu hỗ trợ hành trình chuyển đổi kỹ thuật số của Nigeria theo NDEPS.

Senegal

Mặc dù Senegal không có chiến lược AI, nhưng nước này đã thành lập SIMEN, hệ thống thông tin quản lý giáo dục quốc gia của Bộ Giáo dục Quốc gia. Senegal đang tìm cách hiện đại hóa việc dạy và học thông qua Chương trình Ngành 2018-2030, tập trung vào việc nâng cao chất lượng, công bằng và minh bạch trong giáo dục (PAQUET), cũng như năng lực của giáo viên, nhân viên hành chính và thiết lập môi trường học tập thân thiện với ICT trong các trường học.

Nam Phi

Mặc dù Nam Phi không có chiến lược AI, nhưng Bộ trưởng Bộ Giáo dục Cơ bản Nam Phi đã chi tiết các chính sách và khung pháp lý hiện có cho chuyển đổi số, bao gồm Kế hoạch Phát triển Quốc gia 2012, một kế hoạch phát triển dài hạn cung cấp khung chiến lược rộng lớn để hướng dẫn các lựa chọn và hành động chính, bao gồm chuyển đổi số bao trùm; Khung Chính sách Quản trị Doanh nghiệp Dịch vụ Công của Chính sách ICT 2012, thúc đẩy quản trị ICT như một phần không thể tách rời của quản trị doanh nghiệp trong khu vực công một cách chuẩn hóa và phối hợp; Khung Chính sách An ninh Mạng Quốc gia năm 2015, trình bày khung pháp lý toàn diện quản lý không gian mạng; và Chính sách ICT Quốc gia Tích hợp năm 2016 nêu rõ cách chính phủ sẽ giải quyết các vấn đề về chuyển đổi số của chính phủ, tiếp cận số và hòa nhập số.

Các quốc gia Ả Rập

Bốn quốc gia Ả Rập đã trình bày các chính sách hoặc chiến lược quốc gia liên quan đến AI. Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã báo cáo về các chiến lược AI hoặc chính sách quốc gia cụ thể đang được áp dụng, với Oman sẽ sớm phát triển các chính sách và luật pháp tích hợp. Ở Morocco, các sáng kiến đang tập trung vào nghiên cứu và đào tạo ở tất cả các cấp bậc.

Morocco

Mặc dù Morocco không có chiến lược AI, nhưng Trung tâm Trí tuệ nhân tạo Quốc tế của Đại học Bách khoa Mohammed VI ở Morocco có quan hệ đối tác nhằm đào tạo 150 phụ nữ lãnh đạo châu Phi về công nghệ và AI. Trung tâm cung cấp chương trình Thạc sĩ Điều hành về AI và dữ liệu với trọng tâm vào đạo đức và trách nhiệm. Ngoài ra, còn có các chương trình dành cho trẻ em (từ 8-14 tuổi) như Thạc sĩ Junior nhằm nâng cao nhận thức của trẻ em về AI và robot. Một sáng kiến khác mà Trung tâm tham gia là một cuộc hackathon nhằm thúc đẩy trí tuệ nhân tạo để trao quyền cho phụ nữ và đạt được bình đẳng giới.

Trung tâm đã ký kết Thỏa thuận Hợp tác Chiến lược và Tài chính với UNESCO, nhằm xây dựng AI ở châu Phi. Là một phần của quan hệ đối tác này, hơn 500 sinh viên, doanh nhân và lãnh đạo từ khắp châu Phi sẽ có cơ hội tham gia các hoạt động nâng cao nhận thức, xây dựng kỹ năng và đào tạo chứng nhận trong lĩnh vực AI, với trọng tâm đặc biệt là phụ nữ doanh nhân châu Phi.

Oman

Bộ Giao thông, Truyền thông và Công nghệ thông tin Oman gần đây đã thành lập Chương trình Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo và Công nghệ Tiên tiến. Chương trình nhằm chuẩn bị các chính sách và luật pháp quốc gia tích hợp, cũng như cung cấp các chương trình xây dựng năng lực, nghiên cứu khoa học và đổi mới. Bộ Giáo dục đang phát triển một khung quốc gia về trí tuệ nhân tạo trong giáo dục như một phần của lộ trình học tập điện tử. Bộ cũng có kế hoạch đưa công nghệ trí tuệ nhân tạo vào dự án nền tảng đánh giá giáo dục và kết hợp nó vào việc phân tích các chỉ số giáo dục.

Qatar

Nhà nước Qatar đã công bố Chiến lược AI Quốc gia vào năm 2019 và giáo dục là một trong những trụ cột chính của chiến lược này. Chiến lược này nhằm mục đích đưa Qatar trở thành một quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực AI và “thu được lợi ích hạ nguồn bằng cách sở hữu phương tiện sản xuất trong tương lai” (Bộ Giao thông và Truyền thông, 2019, trang 5). Chiến lược này lập luận rằng AI nên là một phần cơ bản của giáo dục ở tất cả các cấp và môn học trong các trường tiểu học và trung học, với việc đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục đại học để sinh viên chuyên ngành khoa học máy tính được trang bị để phát triển AI đẳng cấp thế giới và hữu ích, và sinh viên của các môn học khác được trang bị tốt để sử dụng AI khi họ gặp phải nó.

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE)

UAE hiện đang thực hiện Chiến lược AI Quốc gia 2031, với tầm nhìn trở thành quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực AI vào năm 2031. Chiến lược này phù hợp với Kế hoạch Thế kỷ 2071 của đất nước. Cũng có động thái khuyến khích sinh viên tham gia đào tạo sau đại học về AI để phát triển các kỹ năng cần thiết để xây dựng các công cụ và hệ thống AI sẽ hỗ trợ nền kinh tế. UAE cũng đã thành lập Trường Kỹ thuật số, ngôi trường tích hợp và kỹ thuật số đầu tiên cung cấp chương trình học tập kỹ thuật số và kết hợp tương thích với chương trình giảng quốc gia và quốc tế, hiện đang tiếp cận các cộng đồng thiệt thòi trên toàn cầu.

Châu Á và Thái Bình Dương

Châu Á và Thái Bình Dương là một khu vực năng động với các sáng kiến đang được tiến hành ở cả cấp quốc gia và khu vực. Ví dụ, một chương trình nghị sự giáo dục khu vực đã được 11 nước Đông Nam Á thông qua vào năm 2015, tập trung một phần vào việc phát triển chương trình giáo dục thế kỷ 21 và các kỹ năng thế kỷ 21. Ngoài ra, một số chiến lược quốc gia đã được trình bày ngắn gọn tại Diễn đàn. Trung Quốc và Singapore đã trình bày các chiến lược quốc gia được phát triển đầy đủ, trong khi Sri Lanka và Hàn Quốc tập trung vào ICT rộng rãi hơn, với các sáng kiến AI được nhúng trong các khung hiện có.

Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa

Bộ trưởng Bộ Giáo dục Trung Quốc lưu ý rằng “tác động biến đổi của công nghệ AI đối với việc xây dựng, phát triển và phúc lợi của lực lượng giáo viên trong kỷ nguyên kỹ thuật số, và cung cấp tài năng và hỗ trợ trí tuệ cho một hệ thống giáo dục công bằng, toàn diện và khả năng phục hồi hơn.” Trung Quốc đang tìm cách “tối ưu hóa quản trị giáo dục” bằng cách thực hiện Kế hoạch hành động chiến lược số hóa giáo dục quốc gia được Bộ Giáo dục khởi động vào đầu năm 2023. Kế hoạch sẽ sử dụng dữ liệu lớn, AI và các công nghệ khác.

Hàn Quốc

Mặc dù Hàn Quốc không có chiến lược AI, nhưng chính phủ Hàn Quốc đã phát triển “Kế hoạch phát triển nhân tài kỹ thuật số” vào tháng 8 năm 2022 để cung cấp cơ hội cho tất cả công dân có được các kỹ năng kỹ thuật số để “ứng phó tích cực với những thay đổi nhanh chóng trong tương lai”. Để làm điều này, một số bộ đang thực hiện các chính sách rèn luyện kỹ năng ở các cấp độ khác nhau. Hơn nữa, các kỹ năng kỹ thuật số đã được đưa vào chương trình giảng quốc gia được sửa đổi, với thời gian học bắt buộc môn CNTT gấp đôi ở trường tiểu học và trung học.

Singapore

Singapore đã công bố Chiến lược AI quốc gia vào năm 2019 và Khung Quản trị AI mẫu vào năm 2020. Chiến lược AI quốc gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người Singapore hiểu AI và lợi ích của nó, cũng như việc phát triển lực lượng lao động được trang bị tốt cho thời đại AI, dựa vào “giáo dục cá nhân hóa thông qua học tập thích ứng và đánh giá” là phương tiện để đạt được mục tiêu này (Smart Nation Digital Government Office, 2019, trang 8). Năm 2022, nước này đã ra mắt AI Verify, một khung và bộ công cụ thử nghiệm quản trị AI, được phát triển nhằm hỗ trợ các công ty đo lường mức độ an toàn và tin cậy của các công cụ AI của họ.

Sri Lanka

Mặc dù Sri Lanka không có chiến lược AI, nhưng Bộ Giáo dục Sri Lanka đã xây dựng Chính sách Giáo dục Kỹ thuật số Quốc gia với sự hợp tác của Cơ quan Công nghệ Thông tin Sri Lanka. Một kế hoạch tổng thể về Giáo dục Kỹ thuật số cũng đã được soạn thảo và phù hợp với 20 mục tiêu chính sách được trình bày trong Chính sách Chuyển đổi Kỹ thuật số. Hiện tại, Bộ Giáo dục đã có kế hoạch thành lập các góc đổi mới trong các trường học để hỗ trợ các công nghệ như Internet vạn vật (IOT), robot và AI. AI cũng sẽ được đưa vào cải cách chương trình giảng từ lớp 8 trở lên.

Đông Âu

Serbia đã trình bày chiến lược phát triển AI, trong khi Slovenia có kế hoạch hành động kỹ thuật số chung hơn.

Serbia

Serbia đã phát triển Chiến lược Phát triển Trí tuệ nhân tạo 2020-2025. Năm 2020, Serbia bắt đầu triển khai môn học bắt buộc có tên Thế giới kỹ thuật số cho học sinh từ 7 đến 10 tuổi. Môn học nhằm phát triển năng lực kỹ thuật số của học sinh để cho phép họ sử dụng các thiết bị kỹ thuật số của mình một cách an toàn và sáng suốt để học tập và giao tiếp, cũng như phát triển tư duy thuật toán.

Slovenia

Mặc dù Slovenia không có chiến lược AI, nhưng Kế hoạch Hành động Giáo dục Kỹ thuật số Quốc gia (2021-2027) đã được thông qua tại Slovenia, trong đó tầm nhìn và mục tiêu của giáo dục kỹ thuật số trong bảy năm tới đã được đề ra. Một thành phần của Kế hoạch Hành động Giáo dục Kỹ thuật số là sửa đổi chương trình giảng và thành lập Trung tâm Điều phối Giáo dục Kỹ thuật số Quốc gia thuộc Bộ Giáo dục để đảm bảo chất lượng giáo dục và nghiên cứu kỹ thuật số. Trung tâm Quốc gia cung cấp các chiến lược cho tất cả các lĩnh vực giáo dục quan trọng nhất (dựa trên Kế hoạch Hành động Giáo dục Kỹ thuật số). Trung tâm Quốc gia làm việc với các trung tâm và khuyến khích họ hợp tác và nâng cao chất lượng giáo dục kỹ thuật số.